Hộ kinh doanh lúng túng xử lý hàng tồn kho không hóa đơn, chứng từ khi chuyển sang kê khai thuế 2026

Từ năm 2026, hộ và cá nhân kinh doanh phải chuyển từ nộp thuế khoán sang kê khai thuế theo Nghị quyết 68. Điều này đồng nghĩa mọi doanh thu, chi phí và hàng hóa mua vào – bán ra đều phải có hóa đơn, chứng từ hợp pháp. Quy định mới đang khiến nhiều tiểu thương lo lắng, đặc biệt với lượng hàng tồn kho không có hóa đơn vẫn còn lớn.

✅ Vì sao hộ kinh doanh lo lắng trước quy định kê khai thuế mới?

Thời gian áp dụng thuế khoán nhiều năm qua khiến đa số hộ kinh doanh không yêu cầu hoặc không lưu hóa đơn đầu vào. Hàng nhập qua trung gian, mua sỉ không chứng từ, thanh toán tiền mặt… khiến việc chứng minh nguồn gốc hàng hóa trở nên khó khăn.

Các mặt hàng không có hóa đơn nhập nguy cơ bị coi là hàng không rõ nguồn gốc, dễ bị cơ quan thuế truy thu và xử phạt.

Thực tế tại các chợ truyền thống

• TP.HCM – Chợ Tân Bình, Bà Chiểu:
  Quần áo, giày dép, túi xách phần lớn nhập theo đường tiểu ngạch hoặc từ xưởng nhỏ, chỉ ghi chép tay, không có hóa đơn VAT.

• Hà Nội – Chợ Đồng Xuân:
  Hộ kinh doanh cho biết hàng tồn tăng do sức mua giảm. Nếu bỏ thì lỗ, nhưng đưa vào kê khai lại không hợp lệ vì thiếu chứng từ.

Nhiều ban quản lý chợ phản ánh tiểu thương liên tục hỏi cách kê khai hàng tồn kho không hóa đơn, nhưng chưa có hướng dẫn cụ thể của cơ quan thuế.

📌 Quy định pháp lý về hàng hóa khi chuyển sang kê khai thuế

Theo Luật Quản lý thuế và quy định hiện hành:

• Hàng hóa mua vào phải có hóa đơn, chứng từ hợp pháp (trừ một số trường hợp như mua nông sản, thủy sản của cá nhân trực tiếp sản xuất).

• Hộ kinh doanh chuyển sang kê khai cần chứng minh nguồn gốc hàng tồn.

• Cơ quan thuế tăng cường áp dụng hóa đơn điện tử, máy tính tiền để kiểm soát doanh thu.

Bộ Tài chính cho biết hiện cả nước có 3,6 triệu hộ kinh doanh, gần 2 triệu hộ nộp thuế khoán, đóng góp khoảng 26.000 tỷ đồng mỗi năm.

🔥 Vướng mắc lớn nhất: Hàng tồn kho không có hóa đơn nhập

Chuyên gia nhận định đây là vấn đề chung và mang tính “lịch sử”. Bà Nguyễn Thị Cúc – Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam cho biết:

“Nhiều hàng hóa nguồn gốc tiểu ngạch, không hóa đơn, thậm chí là hàng giả – hàng lậu. Việc chuyển sang kê khai sẽ phát sinh rủi ro lớn cho hộ kinh doanh.”

Nếu không có cơ chế xử lý, hàng tồn cũ dễ bị coi là hàng “âm kho”, gây cảnh báo rủi ro trên hệ thống quản lý thuế.

🧮 Giải pháp đề xuất cho hộ kinh doanh khi chuyển sang kê khai thuế

1. Kiểm kê và ghi nhận hàng tồn trước 31/12/2025

Theo bà Lê Yến – CEO Hanoitax:

• Hộ kinh doanh nên lập biên bản kiểm kê hàng tồn kèm số lượng, giá trị thực tế.

• Ghi nhận làm số dư đầu kỳ của năm 2026 trong sổ kế toán.

Điều này được cho là hợp lý vì trước năm 2026 hộ chưa có nghĩa vụ lưu hóa đơn, nên khó yêu cầu chứng minh nguồn gốc cũ.

2. Loại bỏ hàng hóa không hợp pháp

• Tự rà soát để loại bỏ hàng giả, hàng cấm, hàng nhập lậu.

• Chỉ kê khai bán ra với hàng hóa hợp lệ, tránh bị truy thu – xử phạt.

3. Đề xuất bổ sung chức năng kê khai hàng tồn trên hệ thống thuế

Chuyên gia kiến nghị cơ quan thuế:

• Tạo mục riêng trên phần mềm để nhập hàng tồn kho đầu kỳ không có hóa đơn.

• Tránh hệ thống tự cảnh báo “hàng âm” gây khó cho cán bộ thuế và người nộp thuế.

🧱 Với hộ kinh doanh lên doanh nghiệp: Quản lý thuế chặt hơn

Khi chuyển sang doanh nghiệp:

• Phải kê khai thuế GTGT, thuế TNDN.

• Hàng tồn không hóa đơn không được tính chi phí hợp lệ → làm tăng thuế TNDN.

Hai phương án xử lý hàng tồn khi thành lập doanh nghiệp

Bà Nguyễn Thị Cúc đề xuất Nhà nước xem xét cơ chế đặc thù: cho phép hộ kinh doanh kiểm kê, định giá hàng tồn qua tổ chức thẩm định giá độc lập để hợp thức hóa giá vốn.

🧭 Kết luận

Việc xóa bỏ thuế khoán và chuyển sang kê khai thuế từ 2026 là bước quan trọng để:

• Minh bạch hóa hoạt động kinh doanh,

• Bảo vệ quyền lợi hộ kinh doanh khi mở rộng và chuyển lên doanh nghiệp,

• Tăng khả năng tiếp cận vốn, chính sách hỗ trợ.

Tuy nhiên, vấn đề hàng tồn kho không hóa đơn cần hướng dẫn rõ ràng để tránh gây “sốc” cho 2 triệu hộ kinh doanh đang chịu ảnh hưởng.

🏢 DỊCH VỤ KẾ TOÁN THUẾ TRỌN GÓI CÙNG BÁCH KHOA

VPGD: Tòa nhà Sông Đà 9 – số 2 Nguyễn Hoàng, Mỹ Đình 2, Nam Từ Liêm, Hà Nội
📞 Hotline: 094.859.3663
💬 Zalo: Dịch vụ tư vấn thuế Bách Khoa trên Zalo
🌐 Website: Kế toán Bách Khoa | Dịch vụ kế toán thuế | Thành lập công ty
🔒 Pass giải nén: 0948593663